Πρόκειται, για ένα πρωτοποριακό φεστιβάλ για τα κυπριακά δεδομένα που κατάφερε μόλις σε μία τετραετία να καθιερωθεί ως θεσμός και να μας δώσει την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε ταινίες από τον queer κινηματογράφο.

Φέτος, έχουμε την 4η χρονιά για το Φεστιβάλ ΛΟΑΤΚΙ+ Κινηματογράφου Κύπρου. Αρχικά πες μας πώς γεννήθηκε η ιδέα για αυτό το φεστιβάλ και πώς εξελίχθηκε μέσα σε αυτή την τριετία;

Ήταν άνοιξη του 2020, εν μέσω του πρώτου lockdown. Πιστεύω ότι ήταν μια εποχή που όλοι είχαμε την ανάγκη κάπως να νιώσουμε ξανά τι σημαίνει κοινότητα, και οι δικές μου ευαισθησίες ήταν τέτοιες που η προσοχή μου στράφηκε προς τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα της Κύπρου. Λόγω των σπουδών μου στο Λονδίνο, προϋπήρχε κάπως η ιδέα για ένα φεστιβάλ κινηματογράφου που να εστιάζει σε ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικές, και είχα παρακολουθήσει, με τη βοήθεια του Θεάτρου Ριάλτο, ένα διεθνές σεμινάριο το 2019 για την ανάπτυξη κινηματογραφικών φεστιβάλ, το οποίο έπαιξε και αυτό καθοριστική σημασία.

Στην πιλοτική διοργάνωση του φεστιβάλ που έγινε διαδικτυακά το 2020, ξεκινήσαμε με μια πολύ μικρή ομάδα που συμπεριλάμβανε τους Αντώνη Μούσιη, Χριστίνα Ανδρέου και Δημήτρη Χειμώνα. Ο Άλεξ Παπαδόπουλος, παιδικός μου φίλος και στενός συνεργάτης, ήταν τότε και είναι ακόμα μεγάλο κομμάτι αυτού του θεσμού που φέτος κλείνει 4 χρόνια. Απρόσμενα -ίσως- το φεστιβάλ μας αναγνωρίστηκε διεθνώς από τα Βραβεία Κοινοπολιτείας Νέων, κάτι που μας έδωσε ορατότητα και ώθηση για να εξελίξουμε το Queer Wave την επόμενη χρονιά με την πρώτη του φυσική διοργάνωση, η οποία σημείωσε τεράστια επιτυχία το 2021. Χάρη και στην εμφάνιση, έκτοτε, νεοσύστατων queer ομάδων και ΛΟΑΤΚΙ+ πρωτοβουλιών, άνθησαν νέες συνεργασίες, με σημαντικότερη ίσως τη συνεργασία μας με τα Sessions: αρχικά το 2022 στη Σαπφούς ως πλατφόρμα για τις παράλληλες δραστηριότητες του 3ου Queer Wave, και πλέον φέτος ως το σπίτι του φεστιβάλ μας το 2023 για την 4η μας διοργάνωση στα Sessions x SPEL.

 Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε ξεκινώντας αυτό το φεστιβάλ;

Αρχικά να αναφέρουμε ότι ως καλλιτεχνικό δρώμενο, το Queer Wave αντιμετώπισε τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει γενικά ο πολιτιστικός τομέας στην Κύπρο. Συγκεκριμένα, πολύ περιορισμένους οικονομικούς πόρους και υποδομές, και με μια νεοσύστατη ομάδα που πρώτη φορά καταπιανόταν με ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα, υπήρξε ένας δισταγμός για το πού θα μπορούσαμε να αποταθούμε και το ποιος θα μπορούσε και θα ήταν διατεθειμένος να βοηθήσει. Έπειτα, ως κινηματογραφικό φεστιβάλ, ένα άλλο εμπόδιο ήταν το ότι έπρεπε το κοινό μας να χτιστεί από το μηδέν: η Κύπρος ως χώρα που δεν προσφέρει ανεξάρτητο κινηματογράφο στις εμπορικές της αίθουσες, έχει μόνο τα φεστιβάλ και τις λέσχες της κάθε πόλης για να αναδείξει διεθνείς δημιουργούς πέραν του βεληνεκούς των blockbusters.

Το ότι συγκεκριμένα οι ταινίες μας καταπιάνονται με ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικές δημιουργεί επίσης βέβαια κάποιες σκεπτικές αντιδράσεις του τύπου “γιατί να διαχωρίζονται τέτοιες ταινίες από τον υπόλοιπο κινηματογράφο;” και φαντάζομαι είναι και κόσμος που απορρίπτει στην ολότητά του το φεστιβάλ επειδή δίνει πλατφόρμα σε ΛΟΑΤΚΙ+ ιστορίες και κανονικοποιεί τις queer εμπειρίες. Εξαιτίας αυτού, ξεκινώντας ήταν δύσκολο να βολιδοσκοπήσουμε ποιος θα μπορούσε να αγκαλιάσει το φεστιβάλ μας, και από που θα μπορούσε να υπάρξουν ίσως αντιδράσεις.

Για παράδειγμα, συνεργάτες μας έλαβαν στο παρελθόν προσβλητικά μηνύματα που δέχθηκαν να διοργανώσουν προβολές μαζί μας, ενώ μας έτυχαν επίσης εξόφθαλμες απορρίψεις συνεργασίας με πρεσβία λόγω αντι-ΛΟΑΤΚΙ+ πολιτικής της αντίστοιχης χώρας ή με χώρους που μας αντιμετώπισαν εμμέσως πλην σαφώς με άκρως ομοφοβική συμπεριφορά. Έχουμε ωστόσο καταφέρει να συνάψουμε εποικοδομητικές σχέσεις με πραγματικούς υποστηρικτές μέχρι στιγμής και είναι πολλή η ευγνωμοσύνη και τα ευχαριστώ που τους χρωστάμε. Πέραν των φορέων, είναι και κάθε χρόνο οι εθελοντές μας και το κοινό μας που αγκαλιάζουν τόσο θερμά το Queer Wave, και μας δίνουν το κουράγιο να συνεχίζουμε.

Τι θεωρείς ότι έχει να δώσει ένα τέτοιο φεστιβάλ τόσο στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα της Κύπρου όσο και στον πολιτισμό της χώρα μας;

Παρόλο που τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αυξανόμενη κινητικότητα ως προς τους χώρους που προσφέρονται για ΛΟΑΤΚΙ+ δραστηριότητες στην Κύπρο, υπάρχει ακόμα σαφής έλλειψη σε μέρη που μπορεί κάποιο άτομο να νιώσει ασφαλές, ευπρόσδεκτο, και ελεύθερο να αυτοπροσδιοριστεί και να δημιουργήσει. Το φεστιβάλ εκτός από το να προσφέρει τροφή για σκέψη, ερεθίσματα για ενσυναίσθηση και ευαισθητοποίηση στο ευρύτερο κοινό, έχει στόχο να λειτουργεί επίσης και σαν safe space για κάθε μέλος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας ως ένα περιβάλλον που μπορεί να νιώθει ότι ακούγεται, ανήκει, και γίνεται celebrated.

Ποιος είναι ο δικός σου απολογισμός όσον αφορά στο φεστιβάλ μέχρι σήμερα;

Με το τέλος της 4ης μας διοργάνωσης φέτος, θα έχουμε προβάλει συνολικά γύρω στις 50 μεγάλου και 100 μικρού μήκους ταινίες από τη διεθνή ΛΟΑΤΚΙ+ σκηνή σε παγκύπρια πρώτη προβολή. Αν μη τι άλλο, το Queer Wave από το 2020 καταλαμβάνει χώρο στην κοινωνική σφαίρα και στη συλλογική συνείδηση του κόσμου - είτε είναι θεατές που αγκάλιασαν ήδη το φεστιβάλ είτε είναι ένα εν δυνάμει κοινό για το μέλλον. Ξεκινώντας αυτή την πρωτοβουλία, ομολογώ ότι ποτέ δεν περίμενα πως θα είχαμε κάθε χρόνο  κυπριακές συμμετοχές από δημιουργούς μιας τόσο niche - θεωρητικά - θεματικής. Ίσως αυτό να ήταν σύμπτωση με τη χρονική στιγμή που καθιερώθηκε το φεστιβάλ και τη δραστηριοποίηση συγκεκριμένων δημιουργών, όντας όλοι μας προϊόντα της εποχής μας, όμως βλέπω σίγουρα μια αισθητή παρουσία και άνθηση στον queer κινηματογράφο της Κύπρου από τότε που ξεκίνησε το Queer Wave.

Έπειτα, νιώθω πάντα έναν απέραντο ενθουσιασμό όταν ανακαλύπτω πως είναι και έργα που καταπιάστηκαν στο παρελθόν με ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικές, και που πλέον μπορούμε να τιμήσουμε εκ νέου σε ένα φεστιβάλ σαν το δικό μας. Σκέφτομαι σίγουρα από προηγούμενες μας χρονιές την Κατηφόρα του Στέλιου Καμμίτση (2014), αλλά και μια έκπληξη που θα δούμε στο φετινό Queer Wave, την ταινία μεγάλου μήκους Από Θαύμα του Μαρίνου Καρτίκκη (2010) [Πέμπτη 14 Σεπ 21:00]. Φέτος από Κύπρο έχουμε  δουλειές του Αλέξανδρου Πισσούριου, που επιστρέφει φέτος με τρία μικρού μήκους πορτρέτα που θα πλαισιώσουν μια επιλογή ταινιών που επιμελείται ο ίδιος στο πρόγραμμα Love, Sex, Loss [Τετάρτη 13 Σεπ 21:00] ενώ μετά τις προβολές αυτές θα ακολουθήσουν συζητήσεις με όλους τους αντίστοιχους Κύπριους δημιουργούς.

Μίλησε μας για την φετινή διοργάνωση. Τι να αναμένουμε;

Η φετινή διοργάνωση συνδυάζει πάλι ταινίες από όλες τις ηπείρους του κόσμου, που αγκαλιάζουν τις πραγματικότητες και τις ευαισθησίες μεγάλου μέρους του ΛΟΑΤΚΙ+ φάσματος. Το πρόγραμμα αποτελείται από 5 προγράμματα με ταινίες μικρού μήκους, 37 στο σύνολό τους, και 15 ταινίες μεγάλου μήκους. Ενώ 8-14 Σεπεμβρίου  θα βρισκόμαστε στο ολοκαίνουριο Theatro στον 2ο όροφο των Sessions x SPEL, θα συνεχίσουμε με θερινές προβολές 15, 16 και 17 Σεπτεμβρίου. Την Παρασκευή 15 Σεπτεμβρίου θα γιορτάσουμε τα 60χρονα της ταινίας THE SERVANT με θερινή προβολή σε στυλ picnic στην αυλή του Shakespeare House, βόρεια της πράσινης γραμμής. Οι δύο τελευταίες νύχτες, 16-17 Σεπ θα μας βρουν και πάλι στα Sessions, αυτή τη φορά στο Cloud, με θερινές προβολές στην οροφή των Sessions x SPEL.

Ξεκινήσαμε στις 8 Σεπτεμβρίου με μια εκρηκτική τελετή έναρξης σε σκηνοθεσία Εβίτας Ιωάννου και χορογραφία από την Μπελίντα Παπαβασιλείου, ενώ μετά τις προβολές μας στις 16 Σεπτεμβρίου θα ακολουθήσει μια ανατρεπτική περφόρμανς - Elate Sto K - από Aphrodite, Garose και Cosmo Mo Rose. Το πρόγραμμα με τις παράλληλες εκδηλώσεις μας συμπληρώνεται με DJ Sets από Bon-Bon, Bela Narci, Capsicum και Kuya, και το καθιερωμένο Cloud Transmission στην ταράτσα των Sessions x SPEL την Πέμπτη 14 Σεπεμβρίου με τίτλο “Queer Wave Presents: Founding Fathers”. Την τελευταία μας νύχτα, Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου, το κοινό θα υποδεχθεί ο Dean Delight.

Ποιες ταινίες δεν πρέπει να χάσουμε με τίποτα;

Όπως κάθε χρόνο, υπάρχει για μένα κάτι μοναδικό για κάθε μας ταινία, και η θέση της καθεμιάς τονίζεται καλύτερα όταν παρατηρήσει κανείς το πρόγραμμα πιο σφαιρικά. Από τις ταινίες μεγάλου μήκους μας θεωρώ πολύ ιδιαίτερη την ταινία που κέρδισε το Βραβείο Teddy στο Φεστιβάλ Βερολίνου φέτος, All the Colours Of the World Are Between Black and White του Babatunde Apalowo: πόσο σπάνια φτάνουν σε ένα δυτικό κοινό ταινίες από τη Νιγηρία, πόσο μάλλον με ΛΟΑΤΚΙ+ χαρακτήρες;

Άλλη αγαπημένη μου φέτος είναι η νικήτρια του περσινού People’s Choice Award στο Giornate degli Autori της Βενετίας - το Blue Jean της Georgia Oakley, για μια closeted λεσβία παιδαγωγό επί Thatcher στην Αγγλία των ‘80s, μια ταινία που έχει πολλά να πει για το πώς οι νομοθεσίες δημιουργούν και διαιωνίζουν την καταπίεση εντός και εκτός της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας επί καθημερινής βάσης και σε κάθε πτυχή της ζωής.

Μετά είναι το πολωνικό Bread and Salt του Damian Kocur, επίσης νικήτρια στη Βενετία πέρσι με το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής Orizzonti, που θέτει εύστοχα ερωτήματα για τους κοινούς αγώνες ΛΟΑΤΚΙ+ και μεταναστών ενάντια σε ένα συντηρητικό καθεστώς που διαιωνίζεται -και- με τη σιωπή. Τέλος, μια άκρως ξεχωριστή θέση για μένα έχει το Close του Βέλγου σκηνοθέτη Lukas Dhont, εξού και η επιλογή να κλείσει το φεστιβάλ με αυτή την ταινία. Το Close κέρδισε φέτος το Ευρωπαϊκό Βραβείο Κοινού LUX μετά την τεράστια επιτυχία του πέρσι στο Φεστιβάλ Καννών, όπου τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής.

Παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον φέτος πάλι τα ντοκιμαντέρ μας, όπως το Who I Am Not για δύο ίντερσεξ άτομα στη Νότιο Αφρική, το Passion που σχεδόν αβίαστα παντρεύει τις έννοιες του queer BDSM και της χριστιανικής ταυτότητας τ@ Σουηδ@ δημιουργού Maja Borg, το Fierce: A Porn Revolution που ακολουθεί μια queer κολεκτίβα στην Ελβετία που καταπιάνεται με τη δημιουργία ηθικών ταινιών πορνό, και το 100 Ways to Cross the Border: ένα τολμηρό ντοκιμαντέρ για την 40χρονη καριέρα του Αμερικανομεξικανού καλλιτέχνη περφόρμανς Guillermo Gómez-Peña και τη ριζοσπαστική καλλιτεχνική πρακτική του μαζί με τη διεθνή ομάδα του La Pocha Nostra, που “κάνει queer» και επανοικειοποιείται τα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού ως εργαστήριο ουτοπικών ιδεών και καλλιτεχνικών πειραματισμών.

Πες μας λίγα λόγια για σένα που είσαι και ο εμπνευστής του φεστιβάλ. Γεννήθηκες και μεγάλωσες στην Κύπρο αλλά έχεις ένα λατινογενές όνομα. Ποια είναι η δική σου σχέση με τον κινηματογράφο;

Το όνομά μου το οφείλω στο ότι ο πατέρας μου κατάγεται από το Ελ Σαλβαδόρ. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Λεμεσό, από όπου κατάγεται και η μητέρα μου. Εκεί είχα και την ευκαιρία για πρώτη φορά στα 17-18 μου να δω ταινίες της Céline Sciamma, του Xavier Dolan και του Ferzan Özpetek, στο Cyprus Film Days, που με έκαναν να νιώσω τη σημασία του να βλέπει ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο τον εαυτό του στη μεγάλη οθόνη - να μοιράζεται την εμπειρία σε μια δημόσια αίθουσα προβολών σαν ισότιμο μέλος της υπόλοιπης κοινωνίας, και όχι να βλέπει αυτές τις ταινίες κρυφά στο δωμάτιό του. Θυμάμαι ως έφηβος να βλέπω κλασικές ταινίες του Hollywood με τον πατέρα μου, και μετά να με μυεί και η φίλη μου η Ειρήνη με Hitchcock.

Σπουδάζοντας, είχα για πρώτη φορά την ευκαιρία να ανακαλύψω ένα τεράστιο εύρος κινηματογράφου στις αίθουσες του Λονδίνου, συμπεριλαμβανομένου του queer κινηματογράφου σε φεστιβάλ όπως το BFI Flare. Διοργάνωνα προβολές για τη φοιτητική λέσχη του Imperial, βρέθηκα λίγες φορές σε γυρίσματα όσο ήμουν στο UCL, και όταν πλέον ξεκίνησα την εκπαίδευσή μου ως ιατροφυσικός στο NHS, η αγάπη μου για τον κινηματογράφο ήταν τέτοια που ήξερα ότι ήθελα να του αφοσιωθώ επαγγελματικά. Μέσα από ένα πρόγραμμα για νεαρούς σινεφίλ, επιλέχθηκα το 2018 ως μέλος της κριτικής επιτροπής στο τμήμα Giornate degli Autori της Βενετίας, και τα υπόλοιπα πήραν το δρόμο τους.

Επέστρεψα στην Κύπρο τον Σεπτέμβριο του 2019 για να δουλέψω σε κινηματογραφικά σετ, με το lockdown έξι μήνες μετά να γίνεται μια απρόσμενη ευκαιρία να γεννηθεί κάτι νέο: το Queer Wave.

 Κατάγεσαι από το Ελ Σαλβαδόρ, η μισή σου καταγωγή. Τι κοινά εντοπίζεις ανάμεσα στις δύο σου πατρίδες γενικότερα όσο και σε θέματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας;

Ας ξεκινήσουμε από το ότι και οι δύο χώρες είναι εξαιρετικά επιρρεπείς κοινωνικά και πολιτικά στο δόγμα της Εκκλησίας. Και οι δύο χώρες έχουν έντονα ακόμα τα στοιχεία ενός αποικιοκρατικού παρελθόντος: το Ελ Σαλβαδόρ με την Ισπανία, η Κύπρος με τη Μεγάλη Βρετανία. Αυτά τα κοινά χαρακτηριστικά, ανέστειλαν αδιαμφισβήτητα την πρόοδο των ΛΟΑΤΚΙ+ διεκδικήσεων στις δύο χώρες, όπως ισχύει και σε πολλές άλλες περιπτώσεις παγκοσμίως - να σημειώσουμε π.χ. ότι πριν την Αγγλοκρατία στην Κύπρο, η ομοφυλοφιλία ουδέποτε ήταν ποινικό αδίκημα. Έπειτα και οι δύο χώρες έχουν ανάγκη από πιο συμπεριληπτική εκπαίδευση σε θέματα ΛΟΑΤΚΙ+.

Μία σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο χωρών βέβαια είναι ότι η τεράστια ταξική ανισότητα στο Ελ Σαλβαδόρ επιφέρει επιπρόσθετα προβλήματα στην παιδεία, τα οποία δεν βοηθούν τον τρόπο που αντιμετωπίζεται κοινωνικά και πολιτικά η κοινότητα.

Πώς ονειρεύεσαι να εξελιχθεί το φεστιβάλ στο μέλλον;

Θα μας άρεσε να βλέπαμε μεγαλύτερη προσέλευση από κοινό που φοβάται ακόμα τον όρο ΛΟΑΤΚΙ+, αλλά και από το κοινό που απλώς δεν έχει το φεστιβάλ στο ραντάρ του ακόμα. Θα θέλαμε να βλέπουμε κάθε χρόνο μεγαλύτερη προσέλευση και προσέγγιση από ντόπιους επαγγελματίες κινηματογράφου, επιπρόσθετα από αυτούς που το στήριξαν θερμά από την αρχή του και είμαστε ευγνώμονες. Όσο εξελίσσεται το φεστιβάλ, ελπίζω να έχουμε κάθε χρόνο την ευκαιρία να στηρίζουμε ντόπιους δημιουργούς και queer ταινίες από Κύπρο.

Ελπίζω να ενθαρρύνουμε τέτοιους δημιουργούς και την ελευθερία της έκφρασής τους. Τέλος, η οικονομική σταθερότητα και βιωσιμότητα του φεστιβάλ είναι επίσης άκρως σημαντική: θα θέλαμε να είμαστε σε θέση κάθε χρόνο να προσφέρουμε δίκαιη αμοιβή σε όλα τα μέλη της ομάδας του Queer Wave, και να μη διαιωνίζεται η κουλτούρα του κακοπληρωμένου καλλιτέχνη.

Με περισσότερη οικονομική άνεση, μπορεί επίσης να διασφαλιστεί και η παρουσία διεθνών δημιουργών στο Queer Wave, που να συνεχίζει το διεθνή διάλογο που ήδη έχουμε ξεκινήσει μεταξύ δημιουργών και φεστιβάλ στο εξωτερικό.