Ως «last call και τελευταία ευκαιρία για τον Ακάμα» περιγράφεται από άτομα που εμπλέκονται στη διοργάνωση η μεγάλη διαμαρτυρία που έχει προγραμματιστεί να γίνει στη Λευκωσία το Σάββατο και ο Κλείτος Παπαστυλιανού, ίσως ο πλέον κατάλληλος άνθρωπος να μας μιλήσει για το θέμα --αδιαμφισβήτητα απ’ τους καταλληλότερους- μας απαντά σε βασικά ερωτήματα.

Ως επιστημονικός και διοικητικός λειτουργός της Ομοσπονδίας Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου και μέλος της Πρωτοβουλίας για τη Διάσωση των Φυσικών Ακτών και της Κίνησης Save Akamas / Save Cyprus, ο Κλείτος Παπαστυλιανού είναι πτυχιούχος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας με μεταπτυχιακό στην Περιβαλλοντική Κοινωνική Επιστήμη και διαθέτει πολυετή επαγγελματική εμπειρία με περιβαλλοντικά ΜΚΟ.

Έχει να επιδείξει πλούσια δράση ως ερευνητής σε ευρωπαϊκά και επιστημονικά προγράμματα ενώ έχει εργαστεί για σειρά ετών, σε εθελοντική βάση, μαζί με πρωτοβουλίες πολιτών που ενεργοποιούνται στους τομείς της περιβαλλοντικής προστασίας, της βιώσιμης ανάπτυξης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ειρήνης και της συμφιλίωσης. 

Χάρη στη σημαντική του εργασία και την πολευτή του έρευνα, είναι ένας επιστήμονας άνθρωπος που κατανοεί σε μεγάλο βάθος τις περιβαλλοντικές πολιτικές και πολιτικές φυσικών πόρων στην Κύπρο -και από τις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής- και δεν πρέπει να είναι συμπτωματικό που στο πρόσφατο παρελθόν τιμήθηκε από τη βασίλισσα Ελισάβετ για τη διαχρονική του προσφορά και δράση σε περιβαλλοντικά ζητήματα.

Κλείτο τι φοβάστε ότι θα συμβεί στον Ακάμα και έχει διοργανωθεί η νέα διαμαρτυρία το Σάββατο;

Πρόσφατα απορρίφθηκαν αρκετές από τις προτεινόμενες πρόνοιες και πολεοδομικές ζώνες του Τοπικού Σχεδίου Κοινοτήτων Ακάμα, λόγω των σοβαρών, αρνητικών, μακροπρόθεσμων και μη αναστρέψιμων επιπτώσεων που αναμένεται να επιφέρουν στην περιοχή.

Ωστόσο, φοβόμαστε ότι αυτές οι πρόνοιες και ζώνες θα επανέλθουν κατόπιν πολιτικών παρεμβάσεων και εκτός της διαδικασίας που προβλέπει η ισχύουσα νομοθεσία. Ανησυχούμε επίσης γιατί τα τελευταία χρόνια προωθείται συστηματικά η συρρίκνωση της περιοχής προστασίας της φύσης, του τοπίου και της υπαίθρου στη χερσόνησο του Ακάμα.

Παράλληλα, προωθούνται μία σειρά από ασύμβατα σχέδια ανάπτυξης σε μία από τις τελευταίες, φυσικές και ανέπαφες παράκτιες περιοχές του νησιού. Τα σχέδια αυτά περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το «Σχέδιο Αειφόρου Ανάπτυξης Εθνικού Δασικού Πάρκου Ακάμα», το υπό αναθεώρηση «Τοπικό Σχέδιο Κοινοτήτων Ακάμα», το υπό εκπόνηση «Τοπικό Σχέδιο Δήμου Πέγειας», καθώς και το υπό αξιολόγηση «Σχέδιο Βελτίωσης Παραλιακού Μετώπου Κόλπου Χρυσοχούς», το οποίο προβλέπει την κατασκευή δεκάδων κυματοθραυστών από το Νέο Χωριό μέχρι τον Παχύαμμο. 

Ποια είναι τα βασικά αιτήματα της διαμαρτυρίας, στην οποία συμμετέχει μεγάλος αριθμός συλλογικοτήτων και οργανώσεων;

Πρωτίστως, διεκδικούμε την προστασία της κοινής μας φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, μέσω της κήρυξης ολόκληρης της Χερσονήσου Ακάμα σε Απόθεμα Βιόσφαιρας (Biosphere Reserve) της UNESCO ή προστατευόμενη περιοχή με αντίστοιχο διεθνές καθεστώς προστασίας. Αρκεί να αναλογιστούμε το αντίστοιχο Γεωπάρκο (Geopark) της UNESCO στο Τρόοδος, το οποίο περιλαμβάνει κρατικά δάση και τοπικές κοινότητες και καλύπτει πολύ μεγάλο μέρος των επαρχιών Λευκωσίας και Λεμεσού, αλλά και της Λάρνακας.

Επιπλέον, απαιτούμε την άμεση έκδοση των αναγκαίων Διαταγμάτων Προστασίας και Διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000 στην Χερσόνησο Ακάμα. Απαιτούμε επίσης άρση των αυθαίρετων επεμβάσεων, όπως οι παράνομες επεκτάσεις λατομείων στην Ανδρολίκου, τον τερματισμό επιβλαβών δραστηριοτήτων, όπως η ανεξέλεγκτη οδήγηση γουρούνων σε παραλίες ωοτοκίας των θαλάσσιων χελώνων, την κατεδάφιση παράνομων κατασκευών, όπως μη αδειοδοτημένα αναψυκτήρια και εστιατόρια κατά μήκος της Θαλάσσιας Προσταστευόμενης Περιοχής Λάρας – Τοξεύτρας, καθώς και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημιάς, εντός ή/και πλησίον του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ακάμα και των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000.

Παράλληλα, ζητούμε την αποτροπή της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης και διάσπαρτης δόμησης στις περιοχές προστασίας της φύσης, του τοπίου και της υπαίθρου στη χερσόνησο του Ακάμα. Απαιτούμε επίσης την χωροθέτηση όλων των υποδομών εστίασης, αναψυχής και διανυκτέρευσης εντός και πλησίον των καθορισμένων ορίων ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων, προς όφελος της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας.

Θεωρούμε επίσης ότι όλα τα σχέδια ανάπτυξης που προωθούνται παράλληλα για την περιοχή θα πρέπει να υποβληθούν από κοινού σε εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ώστε να συναξιολογηθούν οι αθροιστικές και συσσωρευτικές τους επιπτώσεις και να αποφευχθεί αυτό που ονομάζουμε «κατακερματισμό της ενιαίας υπόστασης της περιοχής και σαλαμοποίηση της εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων».

Τέλος, διεκδικούμε περιβαλλοντικά σωστές, κοινωνικά δίκαιες και οικονομικά αντικειμενικές ρυθμίσεις του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της περιοχής.

Ποιοι πιστεύετε ότι πρέπει να θορυβηθούν από τις αντιδράσεις;

Οι αποδέκτες των μηνυμάτων της μαζικής κινητοποίησης που διοργανώνουμε είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Υπουργός Εσωτερικών, ο Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, το Πολεοδομικό Συμβούλιο, το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, το Τμήμα Περιβάλλοντος, το Τμήμα Δασών, το Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών και η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας. Δηλαδή, όλες ανεξαιρέτως οι αρμόδιες αρχές για την αειφόρο ανάπτυξη, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση της φύσης στην Χερσόνησο Ακάμα.

Μίλα μας λίγο για τις «κοινωνικά δίκαιες και οικονομικά αντικειμενικές ρυθμίσεις του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της περιοχής», στις οποίες γίνεται αναφορά στο κείμενο που προσκαλεί για τη διαμαρτυρία.

Οι ρυθμίσεις αυτές περιλαμβάνουν την απαλλοτρίωση των περίκλειστων ιδιωτικών περιουσιών εντός του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ακάμα για σκοπούς καλύτερης οριοθέτησης, προστασίας και διαχείρισης της κρατικής δασικής γης. Η απαλλοτρίωση των περίκλειστων ιδιωτικών περιουσιών που εμπίπτουν σε κρατική δασική γη θα πρέπει να γίνει στη βάση της πραγματικής, τρέχουσας και αντικειμενικής τους αξίας.

Οι ιδιωτικές αυτές περιουσίες ούτε είχαν ποτέ, ούτε έχουν τώρα οποιαδήποτε δικαιώματα ανάπτυξης και πρόσβαση σε δημόσια δίκτυα υποδομών (όπως οδικό δίκτυο, ηλεκτροδότηση, υδροδότηση και αποχέτευση). Σημειώνεται ότι το μέτρο αυτό δεν προϋποθέτει ιδιαίτερα σημαντική επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών, ενώ όπως συνηθίζουμε να λέμε «εάν η χερσόνησος Ακάμα ήταν τράπεζα, θα την είχαν ήδη σώσει».

Επιπλέον, προτείνουμε τη μεταφορά συντελεστή δόμησης από ιδιωτικές περιουσίες εντός των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000 σε ιδιωτικές περιουσίες εντός των καθορισμένων ορίων ανάπτυξης, δηλαδή εντός των καθορισμένων πολεοδομικών ζωνών οικιστικής, παραθεριστικής και τουριστικής χρήσης. Παράλληλα, εισηγούμαστε την εφαρμογή κατάλληλων αγροπεριβαλλοντικών μέτρων και την παροχή ουσιαστικών κινήτρων για διατήρηση της γεωργικής γης υψηλής φυσικής αξίας και την ενίσχυση του γεωργοκτηνοτροφικού τομέα, ο οποίος μαζί με τον τουρισμό αποτελεί την κύρια οικονομική δραστηριότητα των κατοίκων της περιοχής. 

Γιατί πιστεύεις ότι οι κοινοτάρχες υιοθετούν μια διαφορετική στάση στο θέμα;

Δεν είναι όλοι οι κοινοτάρχες της περιοχής που υιοθετούν διαφορετική στάση για το θέμα. Για παράδειγμα, υπάρχουν κοινοτάρχες που υποστηρίζουν, όπως και εμείς, ότι όλες οι υποδομές διανυκτέρευσης, εστίασης και αναψυχής πρέπει να χωροθετούνται εντός των καθορισμένων ορίων ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων, ώστε να επωφελείται η τοπική κοινωνία και οικονομία.

Υπάρχουν βέβαια και άλλοι κοινοτάρχες που υποστηρίζουν την ανεξέλεγκτη επέκταση των ορίων ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων. Σημειώνεται ότι, ενόσω η κυβέρνηση αναφέρεται γενικά και αόριστα σε μία δήθεν «ισορροπημένη και αειφόρο ανάπτυξη», το υπό αναθεώρηση Τοπικό Σχέδιο Κοινοτήτων Ακάμα προωθεί τον υπερδιπλασιασμό των ορίων ανάπτυξης στην Χερσόνησο Ακάμα.

Την ίδια στιγμή, περίπου το 80-95% των ήδη καθορισμένων ορίων ανάπτυξης, τα οποία περιλαμβάνουν τις υφιστάμενες πολεοδομικές ζώνες οικιστικής, παραθεριστικής και τουριστικής χρήσης των τοπικών κοινοτήτων, παραμένει ανεκμετάλλευτο. Σημειώνεται επίσης ότι συχνά γίνεται αναφορά στον πληθυσμιακό μαρασμό των τοπικών κοινοτήτων, ενώ με βάση τις τελευταίες απογραφές πληθυσμού αυτό δεν φαίνεται να ευσταθεί, τουλάχιστον από το 1992 μέχρι σήμερα.

Συνεπώς, η περίοδος υιοθέτησης και εφαρμογής πολιτικών προστασίας του περιβάλλοντος στην περιοχή ουσιαστικά συμπίπτει με την τάση επανάκαμψης του πληθυσμού των τοπικών κοινοτήτων. Επιπλέον, η χερσόνησος Ακάμα παρουσιάζει ιδιαίτερη υψηλή επισκεψιμότητα σε σύγκριση με άλλες περιοχές της Κύπρου, λόγω ακριβώς του συγκριτικού της πλεονεκτήματος, της πλούσιας βιοποικιλότητας και του μοναδικού φυσικού τοπίου που την χαρακτηρίζει.

Το στοίχημα είναι πως αυτή η επισκεψιμότητα θα ρυθμιστεί έτσι ώστε να αποφευχθούν οποιεσδήποτε πιέσεις και απειλές στις περιοχές προστασίας της φύσης, του τοπίου και της υπαίθρου και την ίδια στιγμή να επωφεληθεί η τοπική κοινωνία και οικονομία από την ανάπτυξη στους ήδη υφιστάμενους οικισμούς, αντί μέσα στα «ακάμωτα». 

Πιστεύεις ότι η παρούσα κυβέρνηση έχει μεγαλύτερες ευθύνες στο θέμα ή είναι διαχρονικά η στάση της πολιτείας μας προβληματική;

Θεωρώ ότι και τα δύο ισχύουν. Αφενός, η διαχρονική στάση της πολιτείας είναι προβληματική, καθότι ακόμη και στο παρελθόν οι καλές προθέσεις δεν μετουσιώθηκαν σε αποτελεσματικές πολιτικές. Αφετέρου, οι πολιτικές της παρούσας κυβέρνησης φαίνεται να οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στη συρρίκνωση των ορίων προστασίας και την υποβάθμιση των πολιτικών προστασίας της χερσονήσου Ακάμα, καθώς και στην ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και διάσπαρτη δόμηση στην περιοχή.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι όλοι οι επιστημονικοί φορείς και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά και οι συναρμόδιες αρχές (Τμήματα / υπηρεσίες) κατέληξαν από κοινού στο συμπέρασμα ότι οι πλείστες από τις προτεινόμενες πρόνοιες και πολεοδομικές ζώνες του υπό αναθεώρηση Τοπικού Σχεδίου Κοινοτήτων Ακάμα θα επιφέρουν σοβαρές, αρνητικές, μακροπρόθεσμες και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο περιβάλλον της Χερσονήσου Ακάμα.    

Save Akamas, Save Cyprus: Τελικά, πόσο σημαντικός είναι ο Ακάμας για ολόκληρη την Κύπρο;

Η χερσόνησος του Ακάμα καλύπτει περίπου μια έκταση 200 τετραγωνικών χιλιομέτρων, η οποία ισούται μόλις με το 2% της συνολικής έκτασης της Κύπρου. Το 50% περίπου της συνολικής έκτασης της Χερσονήσου Ακάμα (το οποίο αντιστοιχεί περίπου μόλις με το 1% της συνολικής έκτασης της Κύπρου), εμπίπτει σε δύο προστατευόμενες περιοχές του Δικτύου Natura 2000, την Ειδική Ζώνη Διατήρησης (για τους φυσικούς οικοτόπους και την άγρια χλωρίδα και πανίδα) και την Ζώνη Ειδικής Προστασίας (για την πτηνοπανίδα). Επιπρόσθετα, το 37,5% περίπου της συνολικής έκτασης της Χερσονήσου Ακάμα (το οποίο αντιστοιχεί περίπου μόλις με το 0.75% της συνολικής έκτασης της Κύπρου) είναι κρατική δασική γη και εμπίπτει στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ακάμα.

Σε μία τόσο μικρή έκταση για τα γεωγραφικά δεδομένα όλης της Κύπρου (1-2%), καταγράφεται περίπου το 50% της βιοποικιλότητας του νησιού. Πέραν αυτής της ιδιαίτερης οικολογικής αξίας, η Χερσόνησος Ακάμα διαθέτει αρκετά εκλεκτά και αντιπροσωπευτικά δείγματα της πολιτιστικής, αρχαιολογικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του νησιού, καθώς και ένα μοναδικό και αξιόλογο φυσικό και αγροτικό τοπίο. Αυτοί είναι σίγουρα μερικοί πολύ καλοί λόγοι για να διεκδικούμε την μακροπρόθεσμη, ολοκληρωμένη και αποτελεσματική προστασία και διαχείριση της Χερσονήσου Ακάμα, με γνώμονα το όφελος τόσο των τοπικών κοινοτήτων όσο και της ευρύτερης κοινωνίας.

Η χερσόνησος του Ακάμα αντιπροσωπεύει μία ιδιαίτερα χαρακτηριστική και ανεπανάληπτη φυσική και οικολογική εξέλιξη των παράκτιων, δασικών και αγροτικών οικοσυστημάτων σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, λόγω ακριβώς της διατήρησης της άγριας φύσης και της διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η ανάγκη διαφύλαξης αυτής της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς είναι επιτακτική, όπως επίσης και η ανάγκη ανάδειξης και προβολής της Χερσονήσου Ακάμα ως ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο οικολογικού, επιστημονικού, φυσιολατρικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος, σε παγκύπρια, πανευρωπαϊκή και παγκόσμια κλίμακα.  

Διάβασε: Μεγάλη διαμαρτυρία για τον Ακάμα το Σάββατο στη Λευκωσία